Opgeleid als advocaat wijdt Willem Jan Royaards (1829-1897) zich na korte tijd helemaal aan het openbaar bestuur. Hij wordt bestuurder van diverse waterschappen, wethouder van de stad Utrecht, Statenlid in de provincie en in 1888 gekozen tot Tweede Kamerlid wat hij tot zijn overlijden blijft. En nog wat besturen erbij: notabele Nederduits Hervormde gemeente, lid van de Raad van Commissarissen van o.a. de “Eerste maatschappij tot verbetering van woningen voor arbeidenden en minvermogenden”, de Hollandsche IJzeren-Spoorweg Maatschappij, de Maatschappij "Helenaveen", de Maatschappij tot ontginning van veengronden in Noord-Brabant, lid bestuur Spaarbankbond, lid bestuur broodfabriek te Utrecht etc.. Hij lijkt wel een verzamelaar.
Mr. Royaards heeft ook andere bezigheden, wellicht zijn hoofdactiviteiten. Op zijn negentiende doet hij in 1848 zijn eerste grote onroerend goed belegging, het huis Ridderschapstraat 10 in de straat achter zijn familie op Plompetorengracht 11. De moeder van Willem Jan is overleden toen hij de kleuterleeftijd nog niet had, hij kan zich van haar weinig herinneren. Zijn vader hertrouwt al vrij vlot met Sara Maria Swellengrebel, dochter van curator Swellengrebel op Plompetorengracht 11. Op onderstaande tekening is de linkerhelft ongeveer de helft van het pand Plompetorengracht 11. Het rechter deel is het pand Plompetorengracht 9.
Mr. Royaards heeft ook andere bezigheden, wellicht zijn hoofdactiviteiten. Op zijn negentiende doet hij in 1848 zijn eerste grote onroerend goed belegging, het huis Ridderschapstraat 10 in de straat achter zijn familie op Plompetorengracht 11. De moeder van Willem Jan is overleden toen hij de kleuterleeftijd nog niet had, hij kan zich van haar weinig herinneren. Zijn vader hertrouwt al vrij vlot met Sara Maria Swellengrebel, dochter van curator Swellengrebel op Plompetorengracht 11. Op onderstaande tekening is de linkerhelft ongeveer de helft van het pand Plompetorengracht 11. Het rechter deel is het pand Plompetorengracht 9.
 |
| Reconstructie voorgevel Plompetorengracht 9 (rechts) en 11 (links) |
In 1856 trouwt Royaards met Jacoba Margaretha baronesse Taets van Amerongen. Een groot huis dient er te komen. De families, zijn ouders en vrouw, zijn niet onbemiddeld. Door vererving van het familiekapitaal stelt het mr. W.J. Royaards in staat om in 1859 Plompetorengracht 9 te kopen. Het kapitale huis staat naast zijn (stief-) tantes Swellengrebel op Plompetorengracht 11 en zijn eerste aankoop op de Ridderschapstraat nr. 10.
Plompetorengracht 9 is groot, het erf is groot en met het
bijbehorende koetshuis in de Ridderschapstraat en
Ridderschapstraat 10 is het zeer aanzienlijk. Maar het pand is niet groot genoeg
voor het gezin Royaards. Stiefmoeder Swellengrebel heeft
een deel van nummer 11 geërfd, en dit deel (zie tekening boven) wordt
door Royaards met nummer 9 samengevoegd.
Royaards laat een ingrijpende verbouwing uitvoeren met de samenvoeging van 9 en de helft van 11. De gevel van het nieuwe pand Plompetorengracht 9, zie boven, is sindsdien onveranderd gebleven. Architect S.A. van Lunteren maakte het ontwerp en daarmee ontstond een langdurige relatie met de familie Van Lunteren.
 |
| Plompetorengracht 9 in 1991, toen Universiteitspand (HUA68845) |
Het gezin Royaards gaat er wonen, de huishouding groeit in kindertal en personeel. Het huis Plompetorengracht 9 - Ridderschapstraat 10 geeft onderdak aan de 6 kinderen en de huispersoneel dat bestaat uit gouvernante Jane Elisabeth Kelby, 5 dienstbodes, 3 koetsiers, een palfrenier en 2 huisknechten. Stalknechten en tuinhulpen wonen elders of op de zolder van de stal Ridderschapstraat 8.
Royaards van den Ham wordt zijn naam na de aankoop van Den Ham met de Hamtoren. Het bezit is een Ridderhofstad bij Vleuten en de aankoop geeft hem het recht om zijn naam uit te breiden. Net als zijn oudere broer Herman die door het huwelijk met Benudina Maria van Naamen vrouwe van Scherpenzeel zich in 1859 Herman Royaards van Scherpenzeel mag noemen.
Royaards van den Ham wordt zijn naam na de aankoop van Den Ham met de Hamtoren. Het bezit is een Ridderhofstad bij Vleuten en de aankoop geeft hem het recht om zijn naam uit te breiden. Net als zijn oudere broer Herman die door het huwelijk met Benudina Maria van Naamen vrouwe van Scherpenzeel zich in 1859 Herman Royaards van Scherpenzeel mag noemen.
Het bezit smaakt naar meer. In 1895 is de hr. Royaards eigenaar van vele panden in het kwartier. Op onderstaande plattegrond is het in kleur aangegeven, o.a. veel oude winkeltjes en koffiehuizen (buiten het kwartier is hij eigenaar van nog veel meer, waaronder het buitenhuis op landgoed Oostbroek).
Royaards van den Ham heeft naast zijn bestuurlijke taken en onroerend goed nog een hobby. Hij is een serieuze verzamelaar met de opbouw van een bibliotheek met oude en zeer oude geschriften. Uit zijn bezit aan schilderijen worden na zijn dood vijf exemplaren geschonken aan het nieuwe Rijksmuseum in Amsterdam, ze zijn alle vijf van de schilder Ferdinand Bol. De bibliotheek wordt in 1899 geveild bij het huis Beijer te Utrecht. Een aantal stukken worden aangekocht door de Nationale Bibliotheek, zoals het kostbare Getijdenboek Utrecht uit ca. 1470. Het Getijdenboek is een top 100 stuk van de Nationale Bibliotheek. In de door hem gebouwde bibliotheek zal hij genoten hebben van de vele geschriften. De kasten zijn prachtig bewaard gebleven in de Munnikschool en nu in het kantoor van de SSH:
Tot slot: de rijkste inwoner van de stad Utrecht is Royaards van den Ham in 1883, hij betaald in dat jaar de meeste belasting van alle inwoners van de stad, meer dan f 6.400 in één jaar, en blijft zijn broer ruim voor die als tweede maar f 4.190 hoeft te betalen! Ik zei het al: verzamelaar en een goeie, ook van de belastingtrofee en het vermogen natuurlijk om daarin het hoogst te scoren. En zonder gekheid: als politiek gezagdrager had hij daar waarschijnlijk geen moeite mee. De Royaards van den Hamkade is naar hem genoemd.
Nog een nabericht: na het overlijden van zijn vrouw in 1910, mw. Taets van Amerongen, is de kunstcollectie geveild. In totaal 140 stukken gaan onder de hamer bij veilinghuis Frederik Muller en Co. Niet de minste schilderijen, een werkje van Jacob Maris uit 1875 wordt voor f 15.100,= afgehamerd voor een Amerikaanse koper. Ter vergelijking: het huis Plompetorengracht 9, met het erf tot en met het koetshuis Ridderschapstraat 8 en het pand Ridderschapstraat 10 levert in totaal f 45.750,= op bij de veiling van oktober 1910.
.
 |
| Overzichtskaart deel Ridderschapkwartier met in kleur het bezit van Royaards |
 |
| De originele bibliotheek in het pand Plompetorengracht 9, foto 2010 |
Nog een nabericht: na het overlijden van zijn vrouw in 1910, mw. Taets van Amerongen, is de kunstcollectie geveild. In totaal 140 stukken gaan onder de hamer bij veilinghuis Frederik Muller en Co. Niet de minste schilderijen, een werkje van Jacob Maris uit 1875 wordt voor f 15.100,= afgehamerd voor een Amerikaanse koper. Ter vergelijking: het huis Plompetorengracht 9, met het erf tot en met het koetshuis Ridderschapstraat 8 en het pand Ridderschapstraat 10 levert in totaal f 45.750,= op bij de veiling van oktober 1910.
.
