De molen van de Molenstraat: 'De Kroon'

Utrecht heeft meer molens en Molenstegen. Er is maar één met die naam van overgebleven: de huidige Molenstraat. De molen was al lang weg.


De Molenstraat loopt van de Plompetorengracht naar de voormalige stadswal, nu het Wolvenplein. Het is in oude tijden een straat met de naam Seebeecksteeg. Er zijn overigens geen aanwijzingen dat deze naam voorkwam in de tijd dat de Vecht (zeebeek) nog in verbinding stond met de noordelijke buitensingel. Dat zou de naam wel enigszins kunnen verklaren.

 
In de Seebeecksteeg staan woningen van het Wittevrouwenklooster en er is een grutterij te vinden. De steeg wordt eerst omringd door moestuinen en later door siertuinen met tegen de wallen liggende speelhuizen, muziekkoepels en bleekvelden. Er is nog geen sprake van een molen, de molens van de stad staan buiten de wallen. Aan de ene kant van de steeg zie je de Plompetorengracht, het uitzicht aan de andere kant wordt geblokkeerd door de stadswal met muur.

In de 16e eeuw wordt een ingrijpende maatregel van kracht: molens moeten om veiligheidsredenen binnen de singel komen te staan. Het is beleid onder het bewind van Karel V. Tot die tijd staan de molens buiten de stad, waar ze bij vijandelijkheden direct verloren zouden kunnen gaan. Een locatie in de stad is niet de beste plek. De windvang is niet geweldig. De noord-oosthoek van de stad is helemaal geen goede plaats. De wind komt overwegend uit het zuidwesten. Als de wind over de stad is gewaaid, is de kracht er wat uit. De meeste molens komen daarom op de stadswallen aan de westzijde te staan. Maar molenaars Henrick Dircksz en Goort Jansz hebben hun klandizie in deze hoek van de stad en herbouwen de molen op de kop van de Seebeecksteeg. Molenaars sterven uit, maar de molen blijft bestaan.

Inmiddels voorzien van de naam 'De Kroon' staat ze aan wat in de volksmond gaat heten de Molensteeg bij de Wittevrouwenpoort. Midden 18e eeuw komt de klad in het werk van de molen. Ze is al enige tijd in bezit van de lakmoesfabriek op Wolvenburg. Door onvoldoende werk staat ze regelmatig stil en raakt in verval. Twee eeuwen later willen de bewoners en eigenaren van de woningen en erven van de Plompetorengracht de molen graag kwijt. Molen De Kroon is een goed demonteerbare en verplaatsbare standerdmolen geweest. De molen gaat waarschijnlijk niet verloren, molenaar Wim van Dijk verhuist ze naar een windrijkere plek.

De molen staat dicht bij toren Hond. Op onderstaande tekening van Dirk van der Burg uit 1756 lijkt de stadsverdediging bij toren Hond in vervallen staat te zijn. Maar de ruïne is mogelijk de onderbouw van de gesloopte molen!
Het jaar 1756: toren Hond met de onderbouw van de molen? (HUA36650)
Al vroeg in de 18e eeuw is molen De Kroon verwijderd. De naam van de steeg blijft in veel akten nog steeds een variant op Seebeeck of Zeebeeck en de volksnaam Meulensteegh wordt daaraan toegevoegd. En zo heeft er circa twee eeuwen een molen aan de Seebeecksteeg gestaan. Gek genoeg verdwijnt de naam Seebeecksteeg en blijft de naam Meulensteeg in zwang. Dat gebeurt op een moment dat er geen molen meer staat.

Naast de grutterij met gruttersmolen staan in de Meulensteeg de huisjes van ambachtslieden. Bewoners zijn winkelier, timmerman, smid, schrijnewerker, koopman, koetsier, sjouwer, papierbewerker, allemaal nette vaklieden. Het karakter van de straat verandert na 1800. De grote tuinen van twee bewoners aan de Plompetorengracht grenzen aan de achterzijde van de huizen aan de steeg. De tuinen tegen de wallen zijn van moestuinen omgebouwd naar siertuinen met tuinkoepels e.d.. De deftige bewoners van de Plompetorengracht willen een ordentelijke aanblik. Vele bouwsels worden gekocht en gesloopt. Er voor in de plaats komen nette koetshuizen en woningen. De Molensteeg verandert eerst nog nauwelijks. Pas in 1884 worden veel kleine huizen gesloopt om plaats te maken voor een koetshuis van een welgestelde familie op de Plompetorengracht.

Het duurt tot 1924 dat op verzoek van bewoners de naam van de steeg officieel verandert in Molenstraat. Voor wie meer wil weten van dit steegje, zie de Molenstraat tot 1615 en de Molenstraat na 1615.


.