Links een tekening van Albo Helm
Een eerste keer kwam de correctie uit Den Haag, het riep een halt toe aan de uitvoering van verkeersplan Kuiper. De tweede keer is zeer recent. Begonnen wordt met het eerste verkeersplan van na WO II.
De naoorlogse ontwikkeling roept om ruimte voor gemotoriseerde verkeer. Utrecht laat in 1956-1958 een verkeersplan uitwerken door bureau Feuchtinger. Met de volle medewerking van het bestuurlijk apparaat is het in 1958 gepresenteerd aan de stad. Hieronder zijn alleen de consequenties voor de binnenstad afgebeeld.
Citaten uit het rapport: “Op den duur zal de uitvoering van het verkeersplein vruchten afwerpen. Want daarmee wordt het kostbaarste bezit van de stad Utrecht, de oude stad, hetzij behoed voor een totale verkeersstremming dan wel voor een totale vernieuwing. De economische weerbaarheid van de gesaneerde binnenstad zal enorm toenemen.”
“De verkeerscommissie van de gemeenteraad heeft het plan op 15 september 1958 ontvangen. De commissie is na bestudering unaniem tot de slotsom gekomen dat zij het plan volledig kan onderschrijven. De commissie betreurt het dempen van de stadssingels, maar meent dat alleen dit plan de van jaar tot jaar toenemende verkeersproblemen tot een oplossing kan brengen. Ook met de voorgestelde doorbraken van het centrum is de commissie het geheel eens. Dat het verkeer in het centrum in vergaande mate eenrichtingsverkeer dient te worden, wordt door de commissie onderkend. De aansluiting van de Wittevrouwenstraat op de Breedstraat mag wat de commissie betreft ook stoppen bij de St. Jacobsstraat.“
 |
| Verkeersplan Feuchtinger uit 1958 voor de binnenstad |
“De verkeerscommissie van de gemeenteraad heeft het plan op 15 september 1958 ontvangen. De commissie is na bestudering unaniem tot de slotsom gekomen dat zij het plan volledig kan onderschrijven. De commissie betreurt het dempen van de stadssingels, maar meent dat alleen dit plan de van jaar tot jaar toenemende verkeersproblemen tot een oplossing kan brengen. Ook met de voorgestelde doorbraken van het centrum is de commissie het geheel eens. Dat het verkeer in het centrum in vergaande mate eenrichtingsverkeer dient te worden, wordt door de commissie onderkend. De aansluiting van de Wittevrouwenstraat op de Breedstraat mag wat de commissie betreft ook stoppen bij de St. Jacobsstraat.“
 |
| Ridderschapkwartier voor verkeer opgedeeld, plan Feuchtinger |
En zo zijn er nog wat twijfels bij het plan. De stedenbouwkundige van de stad J.A. Kuiper komt in 1965 met een verbeterd plan. Daarin worden de oostelijke singels gespaard. Het plan Kuiper wordt met politiek en bestuurlijk enthousiasme tot uitgangspunt voor de toekomstige verkeersplannen en stedenbouw gebruikt. Als projectontwikkelaar Empeo het stationsgebied wil moderniseren, kan het plan voor Hoog Catharijne op plan Kuiper gebaseerd worden. Voortvarend wordt al enkele jaren later de Catharijnesingel gedempt voor de ombouw tot dubbele verkeersbaan.
Hoog Catharijne gaat met een voetgangerstraverse over de Catharijnebak heen. Scheiding van verkeersstromen, de voetganger op nivo 1 en de auto op straatnivo, is uitgangspunt in het plan Hoog Catarijne. En de fiets, met de voortschrijding van de techniek zal in de toekomst daar geen gebruik meer van gemaakt gaan worden!
Ook de Weerdsingel Westzijde is met een verkeersaansluiting op Oudenoord al vroeg aan de beurt om gedempt te worden. De St. Jacobsstraat dankt haar volledige doorbraak in Wijk C aan dit plan. En zo komt de uitvoering van plan Kuiper aan bij de Weerdsingel Oostzijde en de aansluitende Wittevrouwensingel. Het pand van Hooghiemstra wordt ontruimd en mag gesloopt worden. Een nieuwe verkeersweg richting de Kardinaal de Jongweg zal de Wittevrouwensingel gaan ontsluiten. Gevangenis Wolvenplein komt in de toekomst aan een verkeersplein te liggen. Er zo staan nog vele grote ingrepen op de rol.
 |
| Verkeersplan Kuiper uit 1965 voor de binnenstad |
Onafwendbaar zou de verbreding van de Wittevrouwenstraat en Voorstraat zijn. Om een goede verkeersdoorstroming te garanderen moet de gevellijn van de Voorstraat tegenover het City-theater wijken voor een aansluiting van de Wittevrouwenstraat op de Breedstraat. De gemeente heeft veel panden in deze periode opgekocht om toekomstige doorbraken voor het verkeer mogelijk te maken. In latere perioden zijn die panden weer verkocht.
Plan Kuiper ontvangt niet overal een warm onthaal. In Den Haag valt het besluit om een stok in het draaiende verkeerswiel van Utrecht te steken. Marga Klompé (1912-1986), indertijd de KVP-minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk (periode 1956-1963 en 1966-1971), hanteert deze stok. Zij had als studente haar opleiding in Utrecht genoten (scheikunde), maar dat is een bijkomstigheid. Utrecht zou in de visie van haar departement het historisch erfgoed gaan verkwanselen. In juni 1967 worden de singels en de verdedigingswerken (de bolwerken) tot Rijksmonument benoemd. De verkeersplannen zijn van tafel.
Laat de plaatjes verder spreken over wat ons bespaard is gebleven. Het bestuurlijk apparaat van Utrecht is lange tijd verstomd gebleven. Een echt alternatief is enige tijd later ontstaan. De binnenstad is nog steeds centrum, maar niet als verkeersplein. Via een ring van wegen is de stad in sectoren opgedeeld. Het noordelijk deel van de binnenstad blijft alleen bereikbaar via de randwegen en dat is het beleid tot op heden en in de toekomst (met de toekomstige blokkade van Oudenoord). De Kardinaal de Jongweg blijft vreemd eindigen in Overvecht. Na eerder de Weerdsingel Westzijde is op 12 september 2020 de Catharijnesingel weer in oude luister hersteld.
 |
| Verkeersplan J.A. Kuiper in 1965 voor het Ridderschapkwartier |
Het plan Kuiper omvat de binnenstad. Het plan van Feuchtinger ging over de complete stad. Dat plan werd uitgangspunt voor
de dubbele verkeerswegen in Overvecht, de Uithof en andere wijken. Ook
grote verkeersdoorbraken als de Venuslaan, de Alabatrosbrug, de
Euroalaan, Graadt van Roggenweg en de Kon. Wilhelminalaan zijn te herleiden naar planvorming in
die tijd.
 |
| Verkeersplan Utrecht Feuchtinger, verkeersanalyse totaalverkeer 1958 |
Geleidelijk aan sluipt het besef in Utrecht dat in de binnenstad de auto 'te gast' moet zijn. De wegen zijn nooit bedoeld voor gemotoriseerd verkeer. Het effect is goed te zien, in de Wittevrouwenstraat zijn parkeerplaatsen omgebouwd voor het stallen van fietsen. Toch vreemd dat dit zo lang moest duren, immers in 1965 was de fiets veruit populair boven de auto. Nu krijgt het voertuig pas de ruimte die het verdiend, ook in de binnenstad. In
2021 wordt vrachtverkeer verboden langs de grachten. En straks weer de tram?
Om terug te komen op het bovenste plaatje (Amelisweerd), redding uit Den Haag is dit keer niet te verwachten. Dus Utrecht: zet hem op!
.
